Geloof en politiek zijn twee zaken die elk op een heel andere plaats in het woordenboek staan beschreven. Toch bestaat er verwantschap, want geloof kan een richtinggevende inspiratiebron zijn voor politici. Vroeger – en dat hoeft echt niet langer geleden zijn dan 100 jaar – bestonden in de Nederlandse politieke wereld veel meer partijen die hun ontstaan vonden vanuit diverse geloofsrichtingen. Allemaal christelijk natuurlijk, want andere geloven hadden een te smalle basis of gevoelde noodzaak om daaraan een politieke partij te koppelen.
Aan de kant van de christenen die geheel binnen hun eigen waarden en tradities wilden blijven is een flink aantal partijen ontstaan die voort bleven gaan wanneer er geen ruimte was om zich te verenigen met geloofsgenoten met een iets andere nuance. Je moet dan denken aan de SGP, de Staatkundig Gereformeerde Partij, waar de steile onwrikbare uitleg van de Bijbel nu nog geen letter afwijkt van die in 1918. Andere partijen waren iets inschikkelijker, zoals de GPV (Gereformeerd Politiek Verbond) en de RPF (Reformatorische Politieke Federatie).
Hun opvattingen waren iets minder rotsvast en orthodox en dat maakte mogelijk dat zij samen opgingen in de ChristenUnie. Andere christelijke partijen waren de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), de Christelijk Historische Unie (CHU) en de Katholieke Volkspartij (KVP) en zij besloten gedrieën op te gaan in het Christen Democratisch Appèl (CDA). Andere geloofsgroepen hebben (nog) geen eigen politieke partij, hoewel ik af en toe vermoed dat DENK de belangen van de islamitische Nederlanders scherp in de gaten houdt.
Het socialisme en het liberalisme zijn geen geloof, maar op een bepaalde filosofie gebaseerde richting die vooral de kijk geven op de te verdelen goederen en geld, waarbij je (om even kort door de bocht te gaan) vooral kijkt of dat iedereen in eerlijke mate mag toevallen of waarbij je vrij bent binnen te harken wat je kunt. Verdelen of binnenhalen. De confessionele richtingen zwerven ergens binnen deze waaier aan mogelijkheden. Extreem-rechtse, neofascistische partijen zijn er om een keer per eeuw duidelijk te maken wat een fundamenteel foute politieke richting is.
En allemaal samen geven zij een gezicht aan de democratie waarin helaas nog niet is bereikt wat omschreven staat in artikel 1 van onze grondwet ‘waarbij de nadruk ligt op gelijke behandeling en het verbod op onderscheid op basis van bijvoorbeeld godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid.’
En alle richtingen vinden hun voedingsbodem in de economische toestand van het land. In de 19e eeuw toen in ons land het grootste deel van de bevolking leefde in een deplorabele toestand, ontstond de socialistische politieke richting en ook de behoefte aan christelijke partijen om te voorkomen dat de van-God-losopvattingen uit de Franse Revolutie breeduit aanvaard zouden kunnen worden en er meer gelijkstelling moest komen, o.a. voor het rooms-katholieke volksdeel dat sinds de reformatietijd werd achtergesteld. Natuurlijk wilde het deel van de bevolking die het uitstekend voor elkaar had niet dat het plebs hen dat allemaal kwam afpakken en ziedaar de behoefte aan een liberalistische filosofie.
Nu leven we in een tijd dat een groot deel van de bevolking niks meer heeft met een geloofsrichting; het grootste deel niet meer leeft in betreurenswaardige economische toestanden; er veel minder nadruk en dwang meer wordt gelegd in het verkrijgen van een geloofs- of filosofiegebonden opvatting, inclusief leidinggevenden en leraren. De aantrekkingskracht van met name de socialistische en de christelijke familie is veel minder geworden.
Men mag het allemaal zelf bedenken. En zo krijgen influencers, populisten, complotdenkers en mooiebeloftenschreeuwers ruimte om volgers en volgelingen te krijgen. De mens is een kuddedier en wat is er voor een kuddedier beter denkbaar dan een kuddebaas?
Kuddeleiders hoeven zich niet meer te baseren op heilige boeken of het moet zijn dat een nuttig deel uit de heilige boeken uitstekend past bij het verhaal waarmee winst kan worden geboekt. We naderen ook lokale verkiezingen en waar geloof niet meer gedachtebepalend is kunnen de mooist klinkende verhalen kwistig worden rondgestrooid. Mooie verhalen die wachten op geloof.