Als het aan het grondpersoneel van KLM had gelegen, werd er vandaag niet gewerkt. Maar de rechter stak daar nu al twee keer een stokje voor, vanwege verwachte veiligheidsrisico’s en financiële schade. Overdreven, vindt het grondpersoneel. Wat is het stakingsrecht op Schiphol eigenlijk waard?
"Het stakingsrecht is op Schiphol niet minder waard dan in de rest van Nederland, maar het stakingsrecht is in ons land wel minder waard dan in andere Europese landen", stelt hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp van de Universiteit van Amsterdam.
De eerste staking werd verboden vanwege de samenloop met de NAVO-top. De 24-uursstaking zou de veiligheid op Schiphol in gevaar brengen. De NAVO-top gold als de grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland.
Ook de acht uur durende staking die vandaag zou plaatsvinden, werd door de rechter verboden vanwege ‘onaanvaardbare veiligheidsrisico’s’.
Agressieve passagiers
Zo zou volgens KLM en Schiphol het risico bestaan dat vliegtuigen niet kunnen landen, passagiers niet kunnen uitstappen of noodgedwongen in de terminal moeten overnachten. Ook werd gevreesd voor onrust en agressie onder reizigers, zeker gezien de drukte aan het begin van de zomervakantie.
De actie zou KLM bovendien niet alleen zo'n 25 miljoen euro kosten, maar ook ernstige gevolgen hebben voor passagiers, andere luchtvaartmaatschappijen en bedrijven op Schiphol.
"Je ziet dat rechters gevoelig zijn voor argumenten over het in gevaar brengen van de veiligheid, en dat is een gemis. Het zou geen reden moeten zijn om stakingen te verbieden," vindt Verhulp. "Ik vind dat het stakingsrecht in Nederland te gemakkelijk wordt beperkt."
In Duitsland en Frankrijk kan het wel
De vakbonden reageren boos en teleurgesteld op de uitspraak van de rechter. “Wij waren verbijsterd”, zegt Jaap de Bie, campagneleider van vakbond FNV. “Het gaat hier niet om zomaar een recht, maar om een fundamenteel recht. Het recht om te staken hoort stevig beschermd te zijn en niet opzij geschoven te worden voor vakantiegangers. Wat wij ons afvragen: waarom kan het op andere internationale luchthavens wel, en hier op Schiphol niet?”
Staken is is geen expliciet grondrecht in de Nederlandse Grondwet, maar wél een fundamenteel recht volgens internationale verdragen die Nederland heeft ondertekend, namelijk het Europees Sociaal Handvest (ESH). De Nederlandse rechter erkent dit recht ook, maar kan het dus onder voorwaarden beperken.
In Duitsland was er afgelopen maart nog een landelijke 24‑uursstaking, waarbij beveiligings- en grondpersoneel op meer dan 13 luchthavens (waaronder Frankfurt, München, Berlijn) het werk neerlegde. Meer dan 3.400 vluchten werden geannuleerd en ongeveer 560.000 passagiers werden getroffen.
In Frankrijk staken deze maand nog de luchtverkeersleiders waardoor in twee dagen 1.500 vluchten moesten worden geschrapt en 300.000 passagiers werden bevangen.
Economische belangen
De rechter oordeelde dat stakingen de veiligheid in gevaar brengen, maar de vakbonden vinden dat overdreven. "We hebben negen gesprekken gevoerd om precies dat goed te regelen. Er lagen concrete maatregelen klaar, medewerkers zouden tijdens de staking zelfs op de luchthaven aanwezig blijven voor noodsituaties. Toch krijgen wij als vakbond nauwelijks inzicht in de berekeningen en argumentatie van de veiligheidsscenario’s die Schiphol en KLM opstellen", aldus de Bie.
Bij een kortgedingrechter moet de partij die de staking wil verbieden de betreffende risico's aannemelijk maken. Hoe Schiphol de veiligheidsrisico’s precies heeft bepaald, is onduidelijk. Schiphol wil hier verder niet inhoudelijk op reageren en verwijst naar de uitspraak van de rechter.
Reactie Schiphol:
"Schiphol erkent het recht op collectieve acties, ook voor collega’s op de luchthaven. In het sociaal akkoord van 2023 is afgesproken dat vakbonden zoveel als mogelijk ruimte krijgen om actie te voeren, zolang de veiligheid van reizigers en medewerkers niet in het geding komt. Daarom vragen we vakbonden om ons altijd tijdig te betrekken bij voorgenomen acties, zodat we samen kunnen beoordelen of de actie op een veilige manier kan plaatsvinden.
Tijdens het kort geding over de aangekondigde staking van het KLM-grondpersoneel hebben wij uitgelegd waarom deze specifieke actie op dit moment te risicovol is met het oog op de veiligheid. De rechter heeft die zorgen bevestigd in de uitspraak van 4 juli 2025.
De veiligheid van reizigers en medewerkers is voor Schiphol altijd de hoogste prioriteit. Zeker nu, midden in de zomervakantie, wanneer de luchthaven op volle capaciteit draait, is er bij een staking een te grote kans op onveilige situaties zoals een te volle terminal."
Veiligheidsrisico's
Het verbieden van stakingen in Nederland vanwege de veiligheid is niet uniek. In 2024 werd een staking verboden van apothekersassistenten tijdens de kerstperiode omdat de lange sluiting van de apotheken acute risico’s voor kwetsbare patiënten zouden betekenen. De rechtbank verbood in 2019 boa’s tijdens Koningsdag te staken, omdat hierdoor een essentiële schakel uit de veiligheidsketen zou wegvallen.
“Als je in Nederland werk doet dat raakt aan de veiligheid en gezondheid, heeft je werkgever ineens een machtsmiddel in de rechtszaal. Dat is zorgelijk,” zegt De Bie. “Juist mensen met werk in onmisbare beroepen - zoals beveiligers, KLM'ers, apothekersassistenten - verdienen bescherming om gebruik te kunnen maken van hun grondrecht. Het zijn díe mensen die je niet werkend arm wilt laten worden."
Niet staken, maar actievoeren
Volgens Verhulp zit staken niet in de Nederlandse cultuur. "Er wordt hier relatief weinig gestaakt. De verhouding tussen werkgevers en werknemers is over het algemeen goed. Staken wordt vaak als vervelend ervaren en past niet echt bij onze traditie. In België wordt bijvoorbeeld vijf keer zo veel gestaakt. Nederland wordt hier internationaal dan ook regelmatig op aangesproken."
Verhulp noemt dat creatieve, ingrijpende acties een goed alternatief voor de stakingen zouden zijn. "Er zijn vast acties te bedenken die de financiële druk verhogen of het bedrijf financiële schade toebrengen, maar waardoor de klanten er niet onder lijden."
Volgens KLM en Schiphol is het stakingsrecht op de luchthaven niet onmogelijk. In het verleden vonden er al kleinere acties plaats die geen verbod opleverden en ook geen grote veiligheidsproblemen veroorzaakten.
Aanbod
KLM kwam vorige week met een aanbod van eenmalig duizend euro en een resultaat afhankelijke 2,5% verhoging per juli 2026, maar hier zijn de vakbonden niet op ingegaan. "Deze werkers willen structurele verbetering en koopkrachtbehoud, en dit jaar is dat meer dan 3%. En zonder voorwaarden dat KLM haar resultaat behaalt", aldus John van Dorland van FNV. En dus kan KLM rekenen op nieuwe acties.
"We gaan dapper voorwaarts. We zien nog kansen. De rechter heeft niet gezegd dat we geen actie mogen voeren. We gaan op zoek naar een actie die wel veilig kan", aldus De Bie.
Reactie KLM:
"Staken is een recht, dat geldt ook voor onze collega’s. Dat recht kan echter ook beperkt worden, bijvoorbeeld als er onaanvaardbare veiligheidsrisico’s zijn.
KLM voert een veiligheidsoverleg met onder meer de vakbonden over of eventuele acties veilig kunnen verlopen. De kern is dat KLM onverantwoorde veiligheidsrisico’s heeft vastgesteld die niet door de vakbonden kunnen worden weggenomen, zoals dat er geen vliegtuigen meer kunnen landen omdat er geen parkeercapaciteit is en passagiers die achter de douane stranden.
In dit geval hebben de bonden vorige week woensdag ook nog eens een andere actie aangekondigd dan tijdens de eerdere veiligheidsoverleggen besproken. Ook voor die (door de rechter verboden) actie geldt dat KLM onaanvaardbare veiligheidsrisico’s heeft geconstateerd die niet in een veiligheidsoverleg met de vakbonden kunnen worden opgelost."