Schiphol is een van de weinige luchthavens in Europa met maar liefst zes start- en landingsbanen. Dat zijn er veel, zeker als je het vergelijkt met andere grote luchthavens, zoals Parijs (die heeft er vier) of Frankfurt (ook vier). Toch hadden het er nóg meer kunnen zijn, want bij de oorspronkelijke uitbreidingsplannen van de luchthaven in 1949 waren de plannen nog veel wilder.
Die verschillende start- en landingsbanen zijn er niet zomaar: de wind in Haarlemmermeer draait relatief vaak. Bovendien zou het volgens Schiphol ook een manier zijn om vliegtuiggeluid over de regio te spreiden.
Tegen de wind in
De plannen voor een groter Schiphol werden na de Tweede Wereldoorlog concreet: Schiphol was bezig met de wederopbouw en KLM had een grote droom: vliegen voor iedereen toegankelijk maken. Geluidsoverlast stond in die tijd nog niet hoog op de agenda. De groei van de luchthaven moest vooral gefaciliteerd worden.
Tekst loopt door onder kaartje.
"Aanvankelijk was het plan om tien tot twaalf landingsbanen aan te leggen. Dat hing helemaal samen met de stand van de vliegtuigtechnologie van die tijd", vertelt historicus Marc Dierikx. "Je moest namelijk wel tegen de wind in kunnen starten en landen. De windrichting varieert in Nederland veel en daarom wilden ze in iedere windrichting een startbaan maken."
Vliegtuigen starten anno 2025 nog altijd het liefst tegen de wind in. Elk vliegtuig heeft zijwindlimieten die bepalen hoeveel zijwind het toestel aankan. Zo wordt tijdens een zware zuidwesterstorm bijvoorbeeld meestal de Buitenveldertbaan gebruikt, die in zuidwestelijke richting ligt. Gebruik van andere banen levert dan te veel zijwind op.
Te duur
Dat die andere banen niet zijn gerealiseerd, had een simpele reden: "Geld", zegt Dierikx. "In de jaren vijftig werd duidelijk dat het te duur zou worden. Toen werd het plan bijgeschaafd en gingen ze naar vier nieuwe banen."
De eerste baan die er al lag, de huidige Schiphol Oostbaan, werd niet meegerekend in de nieuwe plannen. "Die was te kort voor straalverkeersvliegtuigen en lieten ze liggen", vertelt Dierikx.
Tekst loopt door onder foto.
Momenteel wordt de Oostbaan vooral ingezet voor privéjets. Een aantal jaar geleden is de baan verstevigd, waardoor grotere vliegtuigen er nu ook op kunnen landen, bijvoorbeeld tijdens een zuidwesterstorm. Deze zomer zal de Oostbaan overigens vaker ingezet worden voor het reguliere vliegverkeer omdat de Buitenveldertbaan een onderhoudsbeurt krijgt.
Toch méér banen
In de jaren zestig gaan er stemmen op om toch nóg een baan aan te leggen: de huidige Polderbaan. "Om de verwachte groei mogelijk te maken van 100 miljoen passagiers rond 1980, moest Schiphol weer uitbreiden", zegt Dierikx. "Dat aantal passagiers bleek later wel wat overdreven ingeschat", lacht Dierikx. Jaarlijks reizen er nu ruim 75 miljoen passagiers via Schiphol.
"Daarnaast gooiden ze het er ook op dat het vliegen vanaf deze baan beter zou zijn voor de geluidsoverlast en het milieu", vertelt Dierikx. Vanuit de maatschappij kwam er in die tijd namelijk al kritiek op de luchthaven.
Tekst loopt door onder foto.
"De actiegroep 'de lastige Zwanenburger' organiseerde van tijd tot tijd protestmarsen om aandacht te vragen voor het feit dat luchtvaart gevolgen heeft voor de omgeving. Luchthavenplanning was iets wat binnen de hekken van Schiphol plaatsvond, er werd geen rekening gehouden met de wereld buiten de luchthaven. Pas met de komst van straalvliegtuigen, toen de overlast toenam, veranderde dat."
Op 13 februari 2003 werd de Polderbaan officieel geopend. Of er in de toekomst nog start- en landingsbanen bij zullen komen? Die kans is niet zo groot. In 2023 zette toenmalig minister Harbers nog een definitieve streep door het plan van een tweede Kaagbaan op Schiphol.
Meer weten over de historie van de luchtvaart in ons land? In de serie Vliegpionieren duikt NH in de geschiedenis van Schiphol. De derde aflevering over de grote groei van de luchthaven, bekijk je hieronder.