De Helderse scholengemeenschap Scholen aan Zee wil af van rokende en vapende scholieren net buiten het schoolplein. Na de herfstvakantie gaat een anti-vapecampagne van start, inclusief strengere regels. "We willen niet dat een verslaving op school begint."
Het is de school in Den Helder een doorn in het oog: de groeiende groep scholieren die op een afgesproken plek in de pauzes en tussenuren staan te roken of vapen. "De rokers hadden we flink teruggedrongen", vertelt algemeen directeur Hielke ter Veld van Scholen aan Zee.
"Er waren maar vier of vijf leerlingen die elke dag stonden te roken. Maar sinds de introductie van de vapes staan er veel meer 'rokers'. Het gaat nu richting de vijftig of zestig rokende scholieren."
Tijdens zo'n pauzemoment blijkt al snel dat de directeur niet heeft overdreven: tientallen scholieren staan vlak buiten het schoolplein, tussen twee oranje afvalbakken in, te roken. In groepjes lopen ze terug naar school. Zelfs op de fiets geven twee jongeren nog een gekleurde en met glitters versierde vape aan elkaar door om al fietsend nog een hijs te nemen.
'Kind kreeg vape cadeau op verjaardag'
Vapes (e-sigaretten) zijn een paar jaar geleden op de markt gebracht om mensen van het roken af te helpen, maar werken als een magneet op jongeren, stelt de school. "Door hoe ze eruit zien, en smaken, zien jongeren er het gevaar niet van in. En sommige ouders en grootouders ook niet: we hoorden laatst dat een kind uit groep 6 een vape cadeau kreeg op zijn verjaardag."
Sinds 1 januari zijn de vapes met smaakjes verboden. "Maar wij zien dat ze nog volop in omloop zijn", zegt Hans van Beekum van het college van bestuur. Ter Veld vult aan: "De illegale vapes bevatten een hogere dosis nicotine waar je niet goed van kunt worden en waar je zelfs een nicotinevergiftiging van kunt krijgen. Bij ons zijn dit schooljaar al drie leerlingen onwel geworden in de klas nadat ze in de pauze een vape hadden gerookt."
"We willen niet dat een verslaving op school begint"
Ze maken zich zorgen en vinden dat hun plicht is om iets te doen. "Vapen is weer een nieuwe manier om jongeren verslaafd aan roken te krijgen. En de drempel naar het roken van een sigaret is heel laag geworden. We willen niet dat een verslaving op school begint." Daarom komt de school na de herfstvakantie met een antirook- en antivapecampagne.
Hieronder is de plek te zien waar bij de school nog mag worden gerookt. Tekst gaat eronder verder.
Nu mag elke leerling nog roken in de pauzes of tussenuren, en dan wel buiten het schoolplein. Dat wordt na de vakantie teruggeschroefd tot alleen in de pauzes en alleen door bovenbouwleerlingen. "De onderbouwpauze is rookvrij. Hun schoolplein is afgesloten en zij mogen alleen weg uit school als hun lesdag erop zit", vertelt Hielke ter Veld.
"Leerlingen uit de bovenbouw mogen wel in de pauzes het schoolterrein af. Zij mogen alleen dan vapen als ze toestemming van hun ouders daarvoor hebben. We bellen elke toestemming na, om te voorkomen dat handtekeningen worden vervalst, en zorgen dat iedere leerling (met die toestemming) voorlichting van de GGD krijgt over de gevaren van vapen."
'Klinkt ludiek, maar gaan echt handhaven'
Willen ze dan nog steeds blijven vapen, dan moeten ze in de pauzes hun schoolpas inleveren en krijgen ze een hesje dat ze moeten dragen tijdens het vapen. "We hebben er nog even over gedacht om voor roze hesjes te kiezen met daarop de tekst 'ik vape en weet dat het slecht is', maar dat vonden we toch te ver gaan." Het blijft daarom bij neutrale hesjes.
"Het klinkt als een ludieke actie, maar we gaan wel echt handhaven. Ons doel is om de groei van de groep vapende scholieren bij ons op school een halt toe te roepen. En we doen het niet om de leerlingen te pesten, maar vapen is gewoon heel slecht voor ze."
"Vaak weten ouders niet eens dat hun kind vapet"
"Het is natuurlijk een stukje ontmoedigingsbeleid", vervolgt Ter Veld. "Maar het is ook om te voorkomen dat andere jongeren gaan beginnen met vapen. Vaak weten ouders niet eens dat hun kind dit doet. En alleen het feit dat wij de toestemmingen gaan nabellen, kan een trigger zijn om te denken: 'Ik stop wel met vapen, want wil niet dat mijn ouders het weten'."
"Ook staan er vaak anderen bij die niet roken - en zien roken, doet roken. En daarnaast staan er soms ook leerlingen van andere scholen. Daar doen wij natuurlijk weinig aan."
Leraren letten op scholieren die regel omzeilen
De nieuwe regel geldt alleen voor de scholieren die lopend de school verlaten tijdens een pauze. Wie op de fiets weggaat, hoeft niets in te leveren of een toestemmingsformulier laten zien. Ter Veld: "Maar we zorgen er wel voor dat leraren tijdens de pauzes als ze een rondje wandelen extra opletten of ze honderd meter verderop niet toevallig leerlingen van de school zien staan vapen. En ook dan gaan we het gesprek met de leerlingen en/of hun ouders aan."
Scholen aan Zee is niet de enige school in de regio die actief probeert vapen onder scholieren tegen te gaan. Op de vmbo-school van Vonk in Alkmaar mogen sinds vorig schooljaar alleen ouderejaars nog, met een rookpas en na toestemming van de ouders, roken. "We faseren dat langzaam uit, dit schooljaar geldt de rookpas alleen nog voor leerjaar vier", zegt Linda van der Eijk van Vonk. In het schooljaar 2025/2026 mag niemand meer om of bij de school roken.
Mag dit?
"Een school heeft alleen iets te zeggen over het eigen terrein", aldus Stan ter Meer van de VO-Raad, de vereniging van middelbare schoolbesturen. Hij vraagt zich daarom hardop af waarom de school voor deze maatregel kiest, omdat handhaven heel lastig wordt.
"Want je mág natuurlijk dit soort afspraken maken als school, maar sta je één meter buiten het schoolplein, dan heb je er als school juridisch niets over te zeggen. Wat wel zou kunnen is afspreken dat niemand in pauzes het schoolterrein verlaat, tenzij je toestemming hebt."
Algemeen directeur Hielke ter Veld van Scholen aan Zee laat in een reactie weten dat dat een onbegonnen zaak is, omdat er zoveel leerlingen op school zitten. “Leerlingen in bijvoorbeeld de bovenbouw hebben tussenuren en moeten zich verplaatsen voor gymlessen. Om dan de hele tijd lesroosters te controleren, zo van: jij wel, en jij niet, dat is gewoon niet te doen.”