"Oranje boven!" wordt uitgeroepen op hoogtijdagen, zo ook op de derde dinsdag van september: Prinsjesdag. De traditionele leus die ons altijd weer in de juiste sfeer brengt. Maar wat zegt die uitroep eigenlijk over onder Oranje? Want waar een boven is, moet toch ook een onder zijn?
Een foto op Facebook bracht mij op het spoor. De foto toont een ongekend scherpe opname van een ver melkwegstelsel, gemaakt door de nieuwe James Webb-ruimtetelescoop. Het licht daarvan heeft 13 miljard jaar door het heelal gereisd om onze lenzen te bereiken. Toen ik naar die foto keek, drong het tot me door: boven en onder bestaan helemaal niet, maar wordt in die uitgestrektheid alleen maar bepaald door de hoek van waaruit wordt waargenomen.
Misschien bevindt zich onder het feitelijk niet bestaande 'boven' van Oranje wel de wortel van onze gezamenlijke identiteit. En ligt daar de schat van onze cultuur en geschiedenis: de ziel van ons volk. Een verzameling van herinneringen die ons vormen en verbinden. De verhalen van helden en heldinnen, schilders en dichters, strijders en vredestichters, die ons samenbrengen.
Net als de verborgen wortels van een majestueuze boom, geven die verhalen ons stevigheid en voeding. Ze vertellen ons over tijden van triomf en tegenslag, van groei en verval en voortdurende wederopstanding. Wij vinden er de basis van onze trots en ons doorzettingsvermogen.
De wortels strekken zich tot in alle lagen van onze geschiedenis, van de Gouden Eeuw tot de moderne tijd. Ze geven ons kracht om de stormen van het heden te weerstaan. En ze herinneren ons eraan dat we, ondanks de verschillen die ons soms verdelen, één zijn in onze gedeelde ervaringen en waarden.Zoals de sterren en melkwegstelsels in de kosmos, bewegen ook wij ons in een netwerk van verbindingen, vaak zonder te beseffen hoe onze handelingen - hoe klein ook - invloed kunnen hebben op het grotere geheel. Het zijn niet alleen de verhalen van overwinningen en heldendaden, maar ook die van eigenzinnigheid, hoop en de strijd om erbij te horen.
Het is heilzaam om af en toe naar die foto van dat verre melkwegstelsel te kijken. Je door de waan van de dag verhitte brein komt tot rust en je ziet alles in een ander licht. Miljarden zonnen met bijbehorende planeten. Ze sterven en worden opnieuw geboren. Het roept vanzelf de vraag op of wij alleen zijn in het oneindige universum. Het kan bijna niet. Maar de afstanden zijn zo onmetelijk groot dat we dat waarschijnlijk nooit zullen weten. Misschien maar goed ook. We hebben hier al onze handen vol.
Dus terwijl wij "Oranje boven!" roepen, laten we dan ook naar waarde schatten wat daaronder is. En misschien, leren we net zoals we het universum proberen te begrijpen, ook onze eigen problemen te overzien door simpelweg ons perspectief te veranderen. Want uiteindelijk bestaat boven of onder slechts bij de gratie van hoe je ernaar kijkt, in de kosmos en hier op aarde.