De 55 Nassau-portretten van het Westfries Museum zijn onderzocht door kunsthistoricus en kenner Carla van de Puttelaar. Met als grote vraag: zijn ze allemáál geschilderd door de Hoornse 17e-eeuwse kunstenaar Jan van Teylingen? Het leverde interessante inzichten op. "Bij sommigen zie je gelijk dat het zijn werk is, maar zeker niet bij allemaal."
Van de Puttelaar is fotograaf en ook kenner van portretkunst, vooral uit de 17e eeuw. Via amateur-historicus André Buwalda kwam ze in contact met het Westfries Museum, waarmee ze eerder ook al samenwerkte. Uitgebreid nam zij, met behulp van museummedewerkers, de 55 officiersportretten onder de loep: 27 kapiteins en 28 Graven van Nassau, onder wie Willem van Oranje zelf.
Schilderijen onderzocht met strijklicht en infraroodlicht
"Het leek mij interessant en belangrijk om dit onderzoek te doen. Het is ook echt een unieke collectie. Daar zijn er niet zoveel van in Nederland", aldus Van de Puttelaar. Eerst werden er foto's gemaakt. Met strijklicht (zie foto hieronder) werden de schilderijen daarnaast zo belicht dat meer details over de schildertechniek aan het licht kwamen. "En met infraroodlicht konden we bijvoorbeeld zien of er een tekening onder de verf te zien was. In sommige gevallen zijn er veranderingen geweest."
Tekst gaat verder onder de foto.
Maar hoe ziet ze dan of het wel of geen echte Van Teylingen is? De schilderijen zijn immers niet gesigneerd. "Ik ken zijn werk heel goed, bestudeer het al 15 jaar. Ook door mijn interesse voor Hoornse schilders. Dan zie je het gewoon; z'n stijl en schildertechniek. Al moet je dat natuurlijk wel wetenschappelijk onderbouwen."
Niet allemaal geschilderd door Van Teylingen
En wat blijkt uit haar onderzoek? Ze zijn niet allemaal van de hand van Jan van Teylingen, zo stelt de Van de Puttelaar. "Er zitten soms aanzienlijke verschillen in de schildertechniek. Bijvoorbeeld hoe de kleding is uitgewerkt. En natuurlijk heb ik de portretten met gesigneerd werk van hem vergeleken."
Hoeveel het er precies zijn, kan ze nog niet zeggen. "Er zijn er namelijk ook nog een paar waar ik over twijfel." Dat geldt niet voor het portret van Michiel Pauw. "Je ziet aan de achterkant van het paneel dat die een paar centimeter is verkleind om in de lijst te passen. Als enige uit de serie. Het zou kunnen zijn dat hij zelf een portret van zichzelf heeft ingebracht."
Het portret van Willem van Oranje is wel het werk van Van Teylingen, aldus de kunsthistoricus. "Het is een kopie, want toen hij het portret schilderde was Willem van Oranje al dood. Maar die is echt heel goed gelukt."
Vervolgonderzoek nodig
Ze wil graag vervolgonderzoek doen. Want waarom zijn niet alle portretten van de hand van de Hoornse schilder Jan van Teylingen? En wie heeft of hebben de andere schilderijen dan wel gemaakt? "Van Teylingen had geen grote productie van schilderijen. Misschien heeft hij een deel uitbesteed. Rubens had bijvoorbeeld een atelier waarin een groot team van assistenten werken, die een deel van het werk uitvoerden. Ik zou graag willen onderzoeken hoe dit bij deze serie is gegaan. Daarvoor moet ik in de archieven gaan kijken, in de hoop dat daarover wat te vinden is."
Maar wat zegt het dat niet de hele serie portretten is geschilderd door de Hoornse kunstenaar? Is die daarom ook minder van waarde? "Ik vind de collectie hierdoor juist heel bijzonder", aldus Van de Puttelaar. "Deze bevindingen maken het cultureel juist heel interessant."